Eski Edebiyatçılarımızdan Ziya Paşa, Namık Kemal ve Halit Ziya

Ziya Paşa

Tanzimat devri şairi, tiyatro yazarı ve devlet adamıdır. 1825’te İstanbul’da doğdu, 1880’de Adana’da öldü.

İstibdada karşı savaştı, Tanzimat devri yazarlarının siyasî ve sosyal düşüncelerini paylaştı. Abdülmecid’in sarayında kâtip olan Ziya Paşa, Abdülaziz padişah olunca, sadrâzam Âli Paşa yüzünden saraydan uzaklaştırıldı ve İstanbul dışında çeşitli yerlere atandı. İstibdada karşı kurulan Yeni Osmanlılar Cemiyeti ne girdi. Bu öğrenilince 1867’de Namık Kemal’le Paris’e kaçtı. Avrupa’da Türkçe gazeteler çıkardı. Siyasî ve sosyal düşüncelerini savunan “Terkib-i bend” adlı eserini yazdı, Rousseau’dan Emivle çevirisini yaptı. Âli Paşa öldükten sonra İstanbul’a (1872) II. Abdülhamit tahta çıkınca, devrin Anayasasının hazırlanmasına katıldı. Milletvekili seçileceği lâfları üzerine, zaten Meşrutiyetten korkan Abdülhamit tarafından Suriye ve Adana valiliklerine uzaklaştırıldı ve orada öldü. Eserleri «Külliyatı Ziya Paşa» ismiyle birkaç defa yayımlanmıştır. Çevirilerinin en önemlisi Moliere’in “Tartuffe” çoğu basılmıştır.

Namık Kemal

Vatan ve hürriyet şairidir. 1840’da Tekirdağ’da doğdu, 1888’de Sakız’da öldü.

Geniş yankılar yaratan eserleriyle vatan, millet ve hürriyet idealini aşılamaya çalıştı. Namık Kemal ilk ününü Şinasi’nin gazetesi, «Tasvir-i Efkâr» daki makaleleri ile sağladı. Abdülaziz’in istibdadına karşı kurulmuş olan «Yeni Osmanlılar Cemiyeti» nde Namık Kemal de vardı. Cemiyeti, hükümet öğrenince Paris’e kaçtı. Avrupa’da Hürriyet gazetesini çıkardı ve genel af çıkınca İstanbul’a döndü ve ateşli makaleler yayımlamaya başladı. «Vatan yahut Silistre» isimli piyesinin halkta heyecan uyandırması üzerine, 1873 yılında, Abdülaziz tarafından Magosa kalesinde hapsedilmek üzere Kıbrıs’a sürüldü. «Zavallı Çocuk», «Âkif Bey», «Gülnihâl» isimli piyeslerini orada yazdı. V. Murat padişah olunca İstanbul’a döndü, il. Abdülhamit’in tahta çıkmasından sonra tutuklandı. Beraat ettiği hâlde Midilli adasına sürüldü. Tanzimat devrinin en gür sesli şairi olan Namık Kemal, Sakız’da zatürreeden öldü.

Halit Ziya

Uşaklıgil, Türk hikâye, roman ve makale yazarıdır. 18159’da İstanbul’da doğdu, 1945’te aynı yerde öldü. Gerçek roman anlayışıyla ilk ve büyük Türk romancısı, Romancılığa Batı tekniğini, hayatı, tabiiliği getirdi.

Halli Ziya İyi bir öğrenim gördü ve gençken edebiyata merak sardı. İzmir’de Fransızca öğretmenliği, gazetecilik yaptı, çeviriyle uğraştı. 1893’te Reji İdaresinde, sonra sarayda kâtip oldu. Darülfünun’da Batı Edebiyatı okuttu. Batı Edebiyatını ve eski Türk yazarlarını inceledi. Cumhuriyetten önceki Türk edebiyatının en büyük romancısı Halit Ziyanın üslûbu iyi olmakla beraber. Arapça ve Farsça kelimelerle ağırdır. Fakat edebiyatta dalma iyi ve doğru bir gelişmenin varlığını benimseyen sanatçı, 1930’dan sonra, Mai ve Siyah, Aşk ı Memnu isimli büyük romanlarını sadeleştirmiştir. Servetii Fünun dergisi çevresindeki romancıların lideri kabul edilir. Çok düzenli konuşan ve gayet kolay yazan bir sanatçıydı. Romanlarında kahramanlarını ve olayın geçtiği çevreyi bütün ayrıntılarıyla anlatmıştır.